Przekonany o własnej wyjątkowości, przechwalający się swoimi umiejętnościami i osiągnięciami, niejako zakochany w sobie - taki właśnie jest narcyz: człowiek z zaburzonym obrazem własnej osoby. Nawet jeśli rzeczywiście jest osobą bardzo zdolną, jego przeświadczenia mają charakter megalomanii. Skąd biorą się narcystyczne cechy osobowości, jak zachowuje się narcyz, jaki jest w związku i wreszcie: czy narcyzm można i należy leczyć?
Definicja i rodzaje narcyzmu
Skąd wziął się termin narcyzmu? Wielbiciele mitologii z pewnością już odgadli: z mitu o Narcyzie, mężczyźnie bardzo urodziwym, który zakochał się we własnym odbiciu. Nie mógł dotknąć ukochanej osoby, więc z żalu przestał jeść i pić, co doprowadziło do jego śmierci. Obecnie terminu narcyzmu używamy dwojako: jako nazwy zaburzenia osobowości, a dokładniej osobowości narcystycznej oraz cechy osobowości: w łagodniejszej odmianie. Narcyzm jako cecha osobowości, obejmuje przesadne uwielbienie dla własnej osoby, narcyz jest bardzo skupiony na sobie, innych taktuje z wyższością. Bardzo źle znosi krytykę, brakuje mu empatii, ma problemy z nawiązywaniem relacji z innymi, nie potrafi przegrywać. To człowiek, który na pierwszy rzut oka jest pewny siebie, charyzmatyczny i silny. Tak naprawdę jednak, narcyz jest bardzo często osobą zakompleksioną i zagubioną, w jego życiu rządzi lęk i niepokój.
Przyczyny narcyzmu
Narcyzm w poważniejszej formie zaliczany jest do zaburzeń osobowości, jego przyczyn należy więc szukać na etapie kształtowania się cech charakteru, czyli zwykle w czasie wczesnego dzieciństwa. Co może sprawić, że pojawiają się u nas narcystyczne cechy charakteru ale i sama osobowość narcystyczna? Wśród przyczyn narcyzmu wymienić można takie traktowanie przez rodziców: gdy mama z tatą stale nam powtarzają, że jesteśmy idealni, najlepsi i wyjątkowi, a nasze poczucie własnej wartości niebezpiecznie wzrasta. Każde dziecko jest dla swojego rodzica ideałem i należy je chwalić, ale nadmierne przeświadczenie o własnej wyjątkowości, może wyrządzić naszym pociechom niemałą szkodę.
Co ciekawe, narcyzm może powodować również sytuacja zupełnie odwrotna: gdy rodzice lub opiekunowie w ogóle nie chwalą dziecka, ono samo zaczyna tworzyć albo bardzo zły obraz samego siebie albo bardzo dobry, idealny - obraz narcystyczny. Samo chwali się za wszystko i za wszelką cenę chce być doskonałe, aby sprostać wymaganiom rodziców.
Narcyzm może cechować także osoby o skłonnościach do perfekcjonizmu. Jest również dość częsty u osób wybitnie uzdolnionych oraz posiadających jakiś talent, np. muzyczny. Dla przykładu: uzdolnione muzycznie dziecko chodzi na lekcje gry na pianinie i wygrywa konkursy. Przygląda się jednocześnie swoim rówieśnikom, których osiągnięcia są co najwyżej przeciętne i zaczyna dostrzegać, że jest lepsze, wyjątkowe.
Jak zachowuje się narcyz? Objawy narcyzmu
Jakie zachowanie jest typowe dla narcyza? Po czym go rozpoznamy? Przede wszystkim narcyz:
- jest przeświadczony o własnej wyjątkowości, o tym, że jest leszy od innych: ładniejszy/przystojniejszy, mądrzejszy, lepiej wykształcony itp.;
- w związku z powyższym: ma poczucie wyższości nad innymi - szczególnie osób biedniejszych, gorzej wykształconych czy o niższym statusie społecznym;
- jest arogancki wobec innych: zdarza się jej obrażać i wyśmiewać innych;
- bywa zazdrosny o innych, okazuje zazdrość jawnie lub tłumi ją w sobie;
- brakuje mu zdolności do samokrytyki, nigdy nie widzi winy w sobie;
- wykorzystuje innych ludzi dla własnych celów ale nie daje nic w zmian, sam nie jest skory do jakiejkolwiek pomocy, brakuje mu empatii, wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka, zachowuje się egoistycznie;
- bywa agresywny wobec innych ludzi, zwłaszcza lepszych w czymś;
- oczekuje, że inni będą go wielbić za to, jaki jest i czego dokonał;
- ma trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji międzyludzkich, często czuje si zraniony przez drugą osobę i zrywa kontakt, choć ta tak naprawdę nic nie zrobiła.
Dodatkowo, osoba, która cierpi na narcystyczne zaburzenie osobowości może wykazywać tendencję do zażywania substancji psychoaktywnych, głównie narkotyków. To zaburzenie osobowości może iść w parze z wieloma innymi chorobami, w tym chorobą afektywną dwubiegunową (przeplatające się epizody manii i depresji) czy zaburzeniami odżywiania (tutaj również mamy do czynienia z zaburzonym obrazem własnej osoby). Nierzadko zdiagnozować możemy również równolegle inne zaburzanie osobowości, np. osobowość borderline (tak zwana osobowość z pogranicza, bardzo poważne zaburzenie psychiczne, niełatwe do zdiagnozowania nawet dla psychologa).
W przypadku podejrzenia narcystycznych zaburzeń osobowości, pacjent kierowany jest na pogłębioną diagnostykę: na spotkanie z psychologiem, psychiatrą, może mieć dodatkowo wykonane badania krwi lub badania neurologiczne. Po szeregu testów i potwierdzeniu diagnozy, ustalany jest plan działania, w tym terapii zaburzenia.
Leczenie narcyzmu - terapia
Tak, jak terapia narcystycznych cech osobowości nie jest konieczna, tak terapia samego zaburzenia osobowości już i owszem. Obejmuje ona terapią indywidualną, jak i grupową. Terapia grupowa to grupa wsparcia, czyli spotkania narcyzów i wymiana doświadczeń. Z kolei terapia indywidualna może być prowadzona na wiele sposób, zwykle w zależności od nurtu, w jakim pracuje dany terapeuta. Terapia w nurcie psychodynamicznym skupia się na przyczynach powstania osobowości narcystycznej. Narcyz - wraz ze swoim terapeutą - udaje się w podróż w przeszłość i wspólnie szukają źródeł problemu, zwykle w relacjach rodzinnych. Z kolei w przypadku terapii behawioralno-poznawczej, prowadzone są rozmowy na temat problemu, nazywane emocje, myśli oraz zachowania nieprawidłowe, np. brak empatii, trudności z nawiązywaniem relacji oraz wypracowywane nowe myśli i wzorce zachowań, które maja przywrócić narcyzowi prawdziwy obraz własnej osoby. W przypadku narcyzmu bardzo rzadko stosowana jest farmakoterapia. Zwykle leki wdraża się dopiero, gdy osobowość narcystyczna współistnieje z innym zaburzeniem czy chorobą.
Związek z narcyzem
Podejrzewasz lub już wiesz, że jesteś w związku z narcyzem? Zapewne jest to osoba o narcystycznych cechach osobowości, w przypadku osoby zaburzonej zalecana jest specjalistyczna terapia. Co jednak zrobić w przypadku, gdy ukochana osoba wykazuje narcystyczne cechy osobowości, jest przekonana o własnej wyjątkowości i oczekuje od Ciebie stałego uwielbienia? Niestety, małe są szanse na to, że zmienisz narcyza, że stanie się on człowiekiem z krwi i kości, a nie chodzącym ideałem, oczywiście w jego mniemaniu. Jeśli chcesz trwać w relacji, pogódź się z tym, że narcyz nie będzie Cię uwielbiał: to Ty masz uwielbiać jego. Nie zrobi Ci niespodzianki, nie pochwali ale i nie pozwoli się skrytykować. To trochę jak bycie z małym dzieckiem: egocentrykiem, który widzi siebie w centrum. Jeśli chcesz nieco uzdrowić Wasz związek, skorzystać z konsultacji psychologicznej, specjalista pomoże Ci dobrać metody postępowania, które sprawdzą się najlepiej w Waszej relacji.
Komentarze