Gdy poznajemy nowego człowieka zauważamy w nim różne cechy. Oczywistym jest, że w pierwszej kolejności poznajemy jego cechy zewnętrzne takie jak kolor oczy, postawa, kolor włosów itp. Jednak kolejny etap to poznanie jego cech. Etap ten jest trudniejszy i wymaga więcej czasu niż obserwacja wizualna. Jednak to jakie cechy charakteru posiada druga osoba może wpłynąć na to jak my ja postrzegamy. Mieszanina cech jakie wykazuje dana osoba to jedno - osobowość.
Jak już wspomniano, osobowość determinowana jest przez cechy charakteru. Psychologowie obecnie posługują się pewnym narzędziem, które stara się usystematyzować osobowość. Jest to tzw. wielka piątka, ang. Big Five.
Wyobraź sobie, że zachowania każdego człowieka można podzielić na pięć składowych, które odzwierciedla on w mniejszym lub większym stopniu, a wypadkowa tych wartości określa jego osobowość. Brzmi trochę skomplikowanie ale wcale takie nie jest. Poznanie tych składowych uświadomi Ci to w jaki sposób działa ten mechanizm.
Big Five - cechy charakteru determinujące osobowość
Ekstrawersja. Osoba cechująca się wysokim współczynnikiem ekstrawersji jest towarzystwa, potrzebuję częstych spotkań z ludźmi i jest bardziej ryzykowna niż osoba o mniejszym współczynniku tej cechy. Psychologowie twierdzą wręcz, że osoba obrażona wysokim współczynnikiem tej składowej ma większą potrzebę doświadczenia przygód i przyjemności. Z badań wynika, że większość sportowców, aktorów i ludzi interesu wykazuje właśnie wysoki współczynnik tej cechy. Introwersja to przeciwieństwo ekstrawersji. Ludzie, którzy wykazują wysoki poziom introwersji, mają niski poziom ekstrawersji. Ludzie obdarzeni wysokim poziomem tej składowej charakteryzują się mniejsza potrzeba kontaktów towarzyskich. Nie oznacza to jednak, że nie lubią spotykać się z ludźmi. Osoby te dużo lepiej czują się w swoim własnym towarzystwie.
Ugodowość. Jest kolejną składową "wielkiej piątki". Te cechę można określić mianem współczucia, wierności i dbania o potrzeby innych. Tak więc osoba o wysokim współczynniku ugodowości jest opiekuńczy, troskliwą, wierna, dba o bliskich i często wykazuje przejawy empatii. Zwykle osobami o wysokim poziomie tej cechy są kobiety. Jednak jest to tylko ogólny pogląd i pojedyncze osoby mogą wykazywać duże odchylenia od tej reguły. Dużą ugodowością wykazują się również aktorzy. Empatia to ważny aspekt ich pracy.
Sumienność. Ludzie sumiennie są postrzegani jako osoby ambitne, punktualne, dobrze zorganizowane, skrupulatne, wręcz perfekcjonistyczne. Są to idealnie pracownicy. Wysoki poziom tej cechy jest bardzo poszukiwany przez pracodawców. Z kolei osoby o niskim poziomie sumienności są chaotyczne, leniwe, niedokładne. Nie są postrzegani jako dobrzy pracownicy. Osoby bardzo sumienne mogą wykazywać nadmierne dążenie do celu, są bowiem wyjątkowo ambitni. Ich myśli krążą wokół pracy. Wśród osób wyjątkowo sumienność znaleźć można wielu pracoholików.
Neurotyczność. Jest to cecha niezbyt pożądana, że względu na to, że obdarzona nią osoba ma skłonności do przeżywania negatywnych emocji. Smutny film może wywołać w nich stan depresyjny. Osoby, które wykazują wysoki poziom neurotyczności są zwykle bardziej skórne do depresji, melancholii, ale też boli głowy czy bezsenności. Z kolei osoby, które nie posiadają dużego współczynnika tej cechy są pogodni, zrelaksowani, pewni siebie. Jednak neurotyczność ma też pewną zaletę. Osoby neurotyczne boją się podejmować ryzyko i przez to są bardziej uważni.
Otwartość na doświadczenia. Jest to już ostatnia składową wielkiej piątki. Osoby obdarzone ta cecha zwykle kochają sztukę i kulturę. Chętniej dążą do poznania nowych doświadczeń. Osoby wskazujące duża otwartość na doświadczenia często same tworzą sztukę. Grają na instrumentach, piszą wiersze itp.
Osobowość człowieka wynika z wypadkowej poziomu każdej z tych pięciu cech. Ponieważ każdy człowiek może wykazywać inny poziom poszczególne cechy to w efekcie możemy mieć niezliczoną ilość osobowości. Co więcej osoby, które oceniane są podobnie w obrębie tych samych cech, mogą wśród innych ludzi różnic się zachowaniem. Ponieważ to jacy jesteśmy i jak się zachowujemy nie zawsze wynika z naszej osobowości ale też z tego jak wpływa na nas otoczenie i jaka maskę przybieramy w kontakcie z innymi ludźmi. Osobowość człowieka jest bardzo skomplikowanym zagadnieniem, a psychologowie wciąż próbują ja zbadać i usystematyzować. Pamiętajmy, że osobowość może też w mniejszym lub większym stopniu zmieniać się w ciągu naszego życia w wyniku oddziaływania na nas środowiska. Tak więc osoba, która w młodości nie była zbyt sumienna w późniejszym czasie, w pracy, może okazać się bardzo sumienne pracownikiem.